Սահակ Տեր-Գաբրիելյան
Կենսագրական տվյալներ
Ծնվել է Շուշիում 1886թ.:
«Շուշեցի ուշիմ ու եռանդուն տղան՝ ռեալական դպրոցը կիսատ թողած, իրեն գցում է նավթի քաղաք և 14 տարեկանից խառնվում հեղափոխական շարժմանը: 1918թ. Շահումյանը Կոմունայում նրան է վստահում այն ամենը, ինչ տվյալ պահին ամենից կարևորն էր», - նրա մասին պատմում են ժամանակակիցները:
1920թ. եղել է Հեղկոմի անդամ: 1921-ից Հայաստանի մշտական ներկայացուցիչը Մոսկվայում: Նա իրեն պարտավորված էր զգում հոգալ Հայաստանի բոլոր կարիքները, որպեսզի երկիրը շուտ ոտքի կանգնի: Մտերիմ էր Աղասի Խանջյանի և Մաքսիմ Գորկու հետ. Գորկին, երբ եկել էր Հայաստան, հանգրվանել էր Սահակ Տեր-Գաբրիելյանի տանը:
Նրա պաշտոնավարության ժամանակ ստեղծվեցին արդյունաբերության նոր ճյուղեր:
Բարդ ժամանակաշրջան էր բաժին ընկել Ս. Տեր-Գաբրիելյանին. կոլեկտիվացման ծանր օրեր էին: Հայաստանում տեղի ունեցան գյուղացիական մի շարք ապստամբություններ, որոնք առավել դժվարացրին կառավարության աշխատանքները:
Որպես մարդ՝ նա սակավապետ էր, համեստ, բայց և միաժամանակ՝ ուներ մարտական խառնվածք:
Նա ևս զոհ գնաց ստալինյան բռնությանը: Տեր-Գաբրիելյանը համարձակություն էր ունեցել 1931թ. Ստալինի ներկայությամբ ընդդիմանալ Լավրենտի Բերիայի առաջ քաշմանը՝ որպես Անդրկովկասյան դաշնության ղեկավար: Հասկանալի էր, որ նման վերաբերմունքն աննկատ չէր մնալու և ստանալու էր համապատասխան արձագանք:
Ըստ «պաշտոնական ամփոփագրի»՝ 1937թ. օգոստոսին Ստալինին հաղորդվում է, որ Տեր-Գաբրիելյանը, որը կալանքի տակ էր, «ինքնասպանություն» է գործել՝ երրորդ հարկի պատուհանից դուրս նետվելով:
Տեր-Գաբրիելյանի հեղափոխական մականունն էր Տեր: Եվ այդպես՝ երկրի իրական տերերը՝ ստալինյան բռնապետության տարիներին քավության նոխազներ էին դառնում՝ վասն «հայր Ստալինի», որը փորձում էր անհատականությունների հզոր բանակը «հոտի վերածել»: